Kennisbank – Preventie onbedoelde zwangerschappen

Taken rondom voorlichting over seksuele gezondheid liggen bij het onderwijs. Gemeenten kunnen hier in hun beleid middels de LEA invloed uitoefenen door hierover gezamenlijke afspraken maken met schoolbesturen en andere partners. De preventie- en innovatieagenda geeft gemeenten ruimte om middelen vrij te maken voor preventieve activiteiten bij uitvoeringsorganisaties, bijvoorbeeld als het gaat om risicogroepen. Gemeenten kunnen daarnaast in hun rol als aanjager, opdrachtgever of regisseur uitvoeringsorganisaties stimuleren om preventie voor risicogroepen te versterken.

 

Meer informatie

 

Handreiking gemeenten JOOZ. In de handreiking van programma JOOZ lees je wat gemeenten kunnen doen als het gaat om voorlichting en seksuele gezondheid (zie hoofdstuk 6).

Loketgezondleven RIVM. In de Handreiking Gezonde Gemeenten vindt u bij het themadeel Seksuele gezondheid meer over wat u als gemeenten kan doen aan preventie.

Checklist loverboyproblematiek voor gemeenten. Ga na of het beleid van uw gemeente op orde is en op welke punten nog acties nodig zijn.

 

Bij het voorkomen van een (volgende) onbedoelde zwangerschap zijn kennis en vaardigheden rond  seksualiteit en anticonceptie van belang. Daarnaast is seksuele weerbaarheid essentieel. Sommige meiden hebben meer risico op een onbedoelde zwangerschap. Een deel van hen wordt niet bereikt door de reguliere preventie. Gemeenten en zorgorganisaties zijn aan zet om te zorgen voor een passend aanbod.      

 

Risicogroepen

Sommige meisjes hebben een groter risico op een onbedoelde (tiener)zwangerschap. Het gaat om de volgende groepen: 

• Meisjes van wie de moeder alleenstaand is of die zelf jong moeder is geworden. 
• Lager opgeleiden. 
• Meisjes uit gezinnen die te maken hebben met armoede. 
• Meisjes met een licht verstandelijke beperking. 
• Meisjes uit de gesloten jeugdzorg en/of meisjes die te maken hebben gehad met emotionele verwaarlozing, huiselijk geweld, scheidingen of uithuisplaatsing. 
• Alleenstaande minderjarige asielzoekers. 

Meiden die zich verbonden voelen met school en die toekomstplannen hebben, hebben een kleinere kans op tienerzwangerschap. Veel meiden uit de risicogroep vallen buiten het regulier onderwijs en missen zo de basisinformatie uit de reguliere preventieve interventies rond seksualiteit. Voor hen zijn nog onvoldoende specifieke interventies. Er zijn wel initiatieven, maar die zijn nog niet bewezen effectief. Voor 2018 is er meer geld om voor deze risicogroepen interventies te ontwikkelen.  

Naar kenmerken van jongens die jong vader worden, is geen onderzoek gedaan. Wel blijkt uit onderzoek dat jonge vaders anticonceptie zien als een vrouwenzaak. 

 

Risicofactoren

De belangrijkste oorzaken van onbedoelde zwangerschap zijn een tekort aan kennis en vaardigheden rond anticonceptie, beperkte seksuele zelfredzaamheid en lage seksuele weerbaarheid. Het is belangrijk dat preventieve interventies hier aandacht aan besteden. 

 

 

Anticonceptie en seksuele zelfredzaamheid

Zeer jonge moeders hebben vaak een beperkte kennis over hun eigen lichaam, seksuele risico’s, anticonceptie en voortplanting. Meisjes krijgen weinig advies over welke soort anti-conceptie het meest geschikt is. Ze hebben vooroordelen tegen de pil (‘je wordt er dik van’) en krijgen weinig alternatieven aangereikt. Bovendien missen de meiden uit de risicogroep de kennis en vaardigheden om anticonceptie goed te gebruiken. Om onbedoelde zwangerschap te voorkomen is het van belang dat jongeren bewust een besluit nemen om anticonceptie te gebruiken, deze correct en consistent gebruiken, hierover kunnen praten met hun partner en een goed beeld hebben van het risico om zwanger te raken.  Hoe beter jongeren op de hoogte zijn van de voordelen van het gebruik van anticonceptie, hoe groter de kans dat zij deze daadwerkelijk gaan gebruiken. 

 

Voorbeeld: Programma Nu niet zwanger 

Het programma ‘Nu niet zwanger’ helpt kwetsbare ouders om in deze fase van hun leven géén kind te krijgen. Op vrijwillige basis, met een proactieve persoonlijke benadering en maatwerk. Lees meer over het programma Nu niet zwanger

 

 Weerbaarheid

Weinig zelfvertrouwen, een laag zelfbeeld, sociaal isolement en psychische problemen hebben invloed op de eigenwaarde en seksuele weerbaarheid van meisjes. Deze jongeren missen de vaardigheid om ‘nee’ te zeggen en lopen risico op ongewenst seksueel contact. Dit vergoot de kans  op onbedoelde zwangerschap. Het is daarom belangrijk dat jongeren hun eigen wensen en grenzen en die van anderen kennen en hier duidelijk en effectief over kunnen communiceren. 

Ook Siriz biedt preventielessen voor diverse doelgroepen. Kijk op www.siriz.nl/preventie.